بردبری

 قرار گرفتن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری که تبلور عینی مردم سالاری دینی در سایه نظام برگرفته از آموزه های قرآن و عترت (ع) است، ضرورت توجه به معیارهای انتخاب اصلح را از منظر وحی دوچندان می سازد. در نظامی که حاکمیت قرآن بر آن جریان دارد و در طول عمر 34 ساله خود و علی رغم فشارها و تحریم ها با استعانت از وحی و عترت (ع) خم به ابرو نیاورده است، معیار انتخاب مسئولان نیز باید قرآنی باشد.
باید توجه داشت که در فرهنگ قرآن، انتخاب و انتخاب گری از جایگاهی خاص برخوردار است و درباره شیوه برگزیدن انبیاء و برخی اقوام همچون بنی اسرائیل و آل عمران سخن به میان آمده است.
یکی از ویژگی هایی که قرآن در انتخاب بر آن تاکید دارد، پرهیز از طاغوت ها است، آنچنان که در آیات 17 و 18 سوره مبارکه زمر می گوید:
وَالَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ؛ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ؛
آنان که خود را از طاغوت به دور مى‏دارند تا مبادا او را بپرستند و به سوى خدا بازگشته‏اند آنان را مژده باد پس بشارت ده به آن بندگان من که؛ به سخن گوش فرا مى‏دهند و بهترین آن را پیروى مى‏کنند اینانند که خدایشان راه نموده و اینانند همان خردمندان.
بنابر این به تعبیر قرآن افرادی که این شرط را در انتخاب رعایت می کنند اولوا الالباب یعنی صاحبان خرد هستند.
یکی دیگر از اصلی ترین معیارها برای انتخاب افراد صالح، ایمان آنها است آنچنان که در آیه 18 سوره مبارکه سجده می فرماید: أَفَمَن کَانَ مُؤْمِنًا کَمَن کَانَ فَاسِقًا لَّا یَسْتَوُونَ؛ آیا کسى که مؤمن است چون کسى است که نافرمان است، ‏یکسان نیستند.
بی تردید این تاکید بر ایمان در مقوله انتخاب برای آن است که فرد باایمان در همه حال در یاد خدا است و او را در همه حال حاضر و ناظر بر اعمال خود می داند از این رو هرگز کاری نمی کند که ایمان در جامعه رنگ ببازد.
معیار دیگر برای انتخاب ها در قرآن تسلیم رضای خدا بودن است، که این مهم به ویژه در موضوع خلق آدم و اعتراضی که ملائکه به خداوند برای برگزیدن آدم به عنوان اشرف مخلوقات می کنند، مشهود است، وقتی خداوند در پاسخ به فرشتگان می فرماید: و من می دانم آنچه را شما نمی دانید.
بنابراین ورود به عرصه انتخاب گری باید برای رضای الهی باشد نه جز آن و با تسلیم در در برابر خواست خدا همراه باشد.
سابقه مجاهدت در راه خدا دیگر معیار قرآنی است که افراد در انتخاب های خود باید به آن توجه داشته باشند، آنچنان که در آیه 95 سوره مبارکه نساء می گوید: فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ.
علاوه بر این، هنگام انتخاب باید به داشتن لیاقت منتخبان توجه داشت چراکه برخورداری از اهلیت و صلاحیت جایگاهی ویژه در قرآن دارد، إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا؛ خداوند به شما امر می‌کند تا امانت را به اهلش بسپارید. (نساء/ 58).
ولایت پذیری دیگر شرط قرآن برای انتخاب اصلح به ویژه برای تصدی پست های مهم است آنچنان که خداوند در آیه 59 سوره مبارکه نساء می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا؛
اى کسانى که ایمان آورده‏اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیاى امر خود را [نیز] اطاعت کنید پس هر گاه در امرى [دینى] اختلاف نظر یافتید اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید آن را به [کتاب] خدا و [سنت] پیامبر [او] عرضه بدارید این بهتر و نیک‏فرجام‏تر است.
بی تردید پست ها و سمت ها به دنبال خود مسئولیت را می آورند که عمل به آنها به سعه صدر نیاز دارد تا بتواند مشکلات را تحمل کرده و پیروز میدان باشد، و این سعه صدر تا جایی در انتخاب ها و پذیرش پست ها حائز اهمیت است که حضرت موسی (ع) از خداوند آن را درخواست کرد؛ قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی(طه، 25)
یکی دیگر از مهمترین معیارهای انتخاب اصلح در قرآن علم و دانش و برخورداری از اندیشه است که خداوند در آیه 247 سوره مبارکه بقره زمانی که صحبت از انتخاب طالوت به میان می آید، به آن اشاره می کند: قَالَ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ، البته در اینجا ضرورت قوای جمسانی نیز مور تاکید قرار گرفته است.
از سوی دیگر حضور مسئولان در صحنه باید به یاس دشمنان بینجامد چنانچه خداوند در آیه 3 سوره مبارکه مائده می فرماید: الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ؛ امروز کسانى که کافر شده‏اند از [کارشکنى در] دین شما نومید گردیده‏اند پس از ایشان مترسید و از من بترسید.
بنابر آنچه بیان شد، قرآن به عنوان کتاب زندگی بشر در کنار توجه به امور فردی و ترسیم راه های رسیدن به سعادت و کمال، به جنبه های اجتماعی این مهم نیز توجه دارد، چراکه بخشی از این تعالی و کمال در گروی جامعه ای صالح و حضور مسئولانی آراسته به صفات اخلاقی است، از این رو مصحف شریف حتی برای انتخاب افراد در تصدی پست ها راهبرد دارد و این پاسخی است متقن به آنان که وحی را دارای تاریخ مصرف و متعلق به گذشته زندگی بشر می دانند نه برنامه ای جامع که عمل به آن در هر عصر و زمان عین سعادت است.
پی نوشت ها:
قرآن
دانشنامه موضوعی قرآن